Hct Düşüklüğü

HCT (Hematokrit) Düşüklüğü: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Hct düşüklüğü, kanın şekilli elemanlarının (özellikle kırmızı kan hücrelerinin) toplam kan hacmine oranını ifade eden bir değerdir. Yetişkinlerde normal hematokrit seviyeleri:

• Erkeklerde: %40-54
• Kadınlarda: %36-48
• Yenidoğanlarda: %55-68

HCT düşüklüğü (anemi ile ilişkili olabilir), vücutta oksijen taşınmasının azaldığını gösterir. Bu durum, çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu makalede, hematokrit düşüklüğünün nedenleri, belirtileri, tanı ve tedavi yöntemleri detaylıca ele alınacaktır.

Hematokrit Düşüklüğünün Nedenleri

HCT düşüklüğü, genellikle kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) azalması veya kan plazmasının artması nedeniyle ortaya çıkar. Başlıca sebepleri:

1. Kan Kaybı (Akut veya Kronik)

• Travma, ameliyat, yaralanma (akut kan kaybı)
• Adet dönemleri (aşırı kanama)
• Gastrointestinal kanamalar (ülser, hemoroid, kanser)
• İç kanamalar (dalak yırtılması, organ hasarı)

2. Eritrosit Üretiminin Azalması

• Demir eksikliği anemisi (en yaygın neden)
• B12 vitamini veya folik asit eksikliği (megaloblastik anemi)
• Kronik böbrek hastalığı (eritropoetin hormonu eksikliği)
• Kemik iliği hastalıkları (lösemi, aplastik anemi)
• Kronik inflamasyon (romatoid artrit, enfeksiyonlar)

3. Eritrosit Yıkımının Artması (Hemolitik Anemi)

• Otoimmün hastalıklar (SLE, hemolitik anemi)
• Enfeksiyonlar (malarya)
• Kalıtsal hastalıklar (orak hücre anemisi, talasemi)
• Bazı ilaçlar (antibiyotikler, kemoterapi)

4. Plazma Hacminin Artması (Hipovolemik Olmayan HCT Düşüklüğü)

• Gebelik (fizyolojik hemodilüsyon)
• Aşırı sıvı alımı (su intoksikasyonu)
• Karaciğer sirozu (protein sentez bozukluğu)

Hematokrit Düşüklüğünün Belirtileri

HCT düşüklüğü, dokulara yeterli oksijen gitmemesi nedeniyle çeşitli semptomlara yol açar:

• Halsizlik, yorgunluk
• Nefes darlığı (özellikle eforla)
• Baş dönmesi, bayılma
• Soluk cilt ve mukozalar
• Çarpıntı, taşikardi
• Konsantrasyon güçlüğü
• Tırnaklarda kırılma, saç dökülmesi

Şiddetli düşüklüklerde göğüs ağrısı, kalp yetmezliği ve bilinç bulanıklığı görülebilir.

Tanı Yöntemleri

HCT düşüklüğünün nedeni tam kan sayımı (hemogram) ve ek testlerle araştırılır:

1. Tam Kan Sayımı (Hemogram):
   • HCT, hemoglobin (Hb), MCV, MCH, RDW değerleri
   • MCV düşükse: Demir eksikliği, talasemi
   • MCV yüksekse: B12/folat eksikliği, alkolizm
2. Periferik Yayma: Eritrosit şekil bozuklukları (anizositoz, poikilositoz)
3. Demir, Ferritin, B12, Folat Düzeyleri
4. Böbrek ve Karaciğer Fonksiyon Testleri
5. Gaitada Gizli Kan Testi (GIS kanama şüphesinde)
6. Kemik İliği Biyopsisi (şiddetli aplastik anemi veya lösemi şüphesinde)

Tedavi Yöntemleri

Tedavi, altta yatan nedene göre planlanır:

1. Demir Eksikliği Anemisi

• Demir takviyeleri (oral veya IV)
• Demirden zengin diyet (kırmızı et, ıspanak, baklagiller)

2. B12/Folat Eksikliği

• B12 iğneleri veya oral takviyeler
• Folik asit tabletleri

3. Kronik Hastalık Anemisi

• Altta yatan hastalığın tedavisi (enfeksiyon, romatolojik hastalık)
• Eritropoetin (EPO) enjeksiyonları (böbrek yetmezliğinde)

4. Kan Kaybına Bağlı Anemi

• Kan transfüzyonu (akut kanamalarda)
• Kanama odağının tespiti ve durdurulması (endoskopi, cerrahi)

5. Hemolitik Anemi

• İmmünsupresif tedavi (kortikosteroidler)
• Dalak çıkarılması (splenektomi) (şiddetli vakalarda)

Önlemler ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Dengeli beslenme (demir, B12, folik asitten zengin gıdalar)
• Aşırı çay/kahve tüketiminden kaçınma (demir emilimini azaltır)
• Düzenli doktor kontrolü (kronik hastalıklarda)
• Ağır adet kanaması olan kadınlarda doğum kontrol yöntemleri

Sonuç

Hematokrit düşüklüğü, basit bir demir eksikliğinden ciddi kemik iliği hastalıklarına kadar geniş bir yelpazede nedenlere bağlı olabilir. Erken tanı ve uygun tedavi ile çoğu hasta tamamen iyileşir. Eğer sürekli halsizlik, solukluk veya çarpıntı şikayetleriniz varsa, mutlaka bir dahiliye veya hematoloji uzmanına başvurmalısınız.

Kaynakça:

• Harrison’s Principles of Internal Medicine
• American Society of Hematology
• Mayo Clinic Anemia Guidelines